ΕΠΙΣΤΗΜΗ: Η λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου

Από

το Α.Π.Ε.

Κείμενο:

Π. Δρακόπουλος

Μέσα σε λιγότερο από ένα δευτερόλεπτο ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να σκεφτεί μια λέξη, να εφαρμόσει τους κανόνες της γραμματικής σε αυτήν και να τη στείλει στο στόμα ως λόγο. Για πρώτη φορά, οι νευροεπιστήμονες παρακολούθησαν σε πραγματικό χρόνο την επεξεργασία της γλώσσας στον εγκέφαλο, κατέγραψαν αναλυτικά αυτή την αστραπιαία διαδοχή καταστάσεων και την "έσπασαν" σε διακριτά βήματα.

Η ανακάλυψη έγινε μέσω ηλεκτροδίων που είχαν εμφυτευτεί σε εγκεφάλους εθελοντών επιληπτικών. Το "δίκτυο της γλώσσας" στον εγκέφαλο μελέτησε ομάδα επιστημόνων υπό τους Νεντ Σαχίν και Στίβεν Πίνκερ του Τμήματος Ψυχολογίας του πανεπιστημίου Χάρβαρντ των ΗΠΑ και η σχετική δημοσίευση έγινε στο περιοδικό "Science".

Με ποιο τρόπο η πρόθεσή μας να μιλήσουμε, μετατρέπεται σε πραγματικό λόγο; Στον εγκέφαλο δημιουργείται ένα προλεκτικό μήνυμα, που διαφέρει στους ανθρώπους, ανάλογα με τη συγκεκριμένη γλώσσα που μιλάει ο καθένας. Μέσα από διαδοχικά βήματα, το προλεκτικό μήνυμα γίνεται λόγος. Τα βήματα αυτά περιλαμβάνουν την ανάκληση από τον εγκέφαλο διαφορετικών ειδών πληροφοριών (σημασιολογικών, συντακτικών, φωνολογικών), που στη συνέχεια συνδυάζονται σε μεγαλύτερες δομές, μια διαδικασία που καλείται "ενοποίηση".

Αν και μέχρι εδώ οι επιστήμονες γενικά συμφωνούν, δεν υπάρχει συναίνεση από εκεί και πέρα για το πώς ακριβώς η σκέψη γίνεται λόγος. Μετά την ανακάλυψη από το γάλλο γιατρό Πολ Μπροκά, το 1865, του ρόλου του αριστερού κατώτερου μετωπιαίου φλοιού στην παραγωγή της γλώσσας, πολύ μικρή πρόοδος από τότε μέχρι σήμερα έχει γίνει για την κατανόηση της νευρωνικής υποδομής που υποστηρίζει την παραγωγή του λόγου. Ένας βασικός λόγος είναι ότι η γλώσσα αποτελεί αποκλειστικό προνόμιο του ανθρώπου, με συνέπεια να μην μπορεί να μελετηθεί η νευροβιολογία της γλώσσας σε πειράματα με ζώα. Ένα σημαντικό ερώτημα είναι αν τα διάφορα στάδια παραγωγής της γλώσσας λαμβάνουν χώρα παράλληλα μεταξύ τους ή διαδοχικά το ένα μετά το άλλο.

Η νέα έρευνα έδειξε ότι τα διαφορετικά είδη γλωσσικών πληροφοριών επεξεργάζονται με σειριακό (διαδοχικό) τρόπο μέσα στην περιοχή του Μπροκά. Τα ηλεκτρόδια που είχαν εμφυτευτεί στις περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη γλώσσα, έδειξαν μια ξεχωριστή και διαδοχική νευρωνική δραστηριότητα σε τρία διαφορετικά στάδια: λεξιλογική (σχετίζεται με τις φράσεις που χρησιμοποιούνται και όχι με τη γραμματική) διάρκειας 200 χιλιοστών του δευτερολέπτου, γραμματική-συντακτική με διάρκεια 320 χιλιοστών του δευτερολέπτου και φωνολογική (οργάνωση του ήχου) με διάρκεια 450 χιλιοστών του δευτερολέπτου (συνολικά 970 χιλιοστά του δευτερολέπτου). Οι χρόνοι αυτοί αφορούν την επεξεργασία των ουσιαστικών και των ρημάτων, από τη στιγμή που συλλαμβάνεται μια σκέψη μέχρι που γίνεται λόγος.

Links:

www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/326/5951/445

www.sciencemag.org/cgi/content/summary/326/5951/372